Tribolex    Expertise, ervaring en creativiteit

 

Indeling van basisoliën

 

Door het American Petroleum Institute is een groepsindeling gemaakt voor basisoliën. Er zijn een drietal typen minerale basisolie gedefinieerd op basis van zwavelgehalte, mate van verzadigd zijn en viscositeitsindex. De vierde groep omvat een bepaald type synthetische grondstof: poly-alfa-olefinen. De vijfde groep tenslotte omvat alle producten die niet in een van de groepen I tot en met IV zijn onder te brengen.

API groepsindeling

 

 
zwavelgehalte, %m/m
verzadigde koolwaterstoffen, %
viscositeitsindex
groep I
> 0,03
en/of
< 90
80 - 120
groep II
< 0,03
en
> 90
80 - 120
groep III
< 0,03
en
> 90
> 120
groep IV
poly-alfa-olefinen (PAO's)
groep V
alle andere niet behorend tot groep I, II, III en IV (vooral esters)

 

ATIEL groepsindeling

De API groepsindeling wordt in Europa ook door ATIEL (“Association Technique de l’Industrie Européenne des Lubrifiants”) onderschreven. Vanwege het afwijkende aanbod in basisoliën op de europese markt heeft ATIEL er echter een extra groep aan toegevoegd. Deze groep VI basisolie omvat zogenaamde PIO’s (“poly-internal- olefins”). Het betreft aan PAO’s verwante stoffen; de dubbele binding zit echter in het uitgangsmateriaal niet op de eerste (“alfa”) positie, maar ergens midden op een niet nader gespecificeerde plaats in het molecuul. De eigenschappen van PIO’s zijn daardoor enigszins anders dan van PAO’s en daarom zijn ze door ATIEL ondergebracht in een aparte groep. Strikt genomen zouden ze binnen de API-indeling in groep V vallen. Dat wordt door ATIEL ongewenst geacht, omdat de eigenschappen wezenlijk van andere tot groep V behorende producten (vooral diverse esters) verschillen.

 

 
zwavelgehalte, %m/m
verzadigde koolwaterstoffen, %
viscositeitsindex
groep I
> 0,03
en/of
< 90
80 - 120
groep II
< 0,03
en
> 90
80 - 120
groep III
< 0,03
en
> 90
> 120
groep IV
poly-alfa-olefinen (PAO's)
groep V
alle andere niet behorend tot groep I, II, III, IV en VI (vooral esters)
groep VI
poly-interne-olefinen (PIO’s)

 

Betekenis

De betekenis van deze indelingen is tweeërlei. Ten eerste wordt een bepaalde mate van duidelijkheid geschapen ten aanzien van de omschrijving van diverse typen basisolie. De objectieve groepsaanduidingen kunnen in productbeschrijvingen meer op "marketing" gerichte termen vervangen en zo bijdragen aan duidelijke informatie aan gebruikers. Ten tweede wordt het mogelijk om bij samenstelling van smeermiddelen "uitwisselingsrichtlijnen voor basisolie" op te stellen, die van groot economsch belang zijn. Door namelijk te bepalen dat een bepaald type basisolie mag worden vervangen door een ander type zonder dat het product in de nieuwe samenstelling opnieuw volledig zou moeten worden onderworpen aan allerlei dure en tijdrovende tests, kunnen goedkoper producten worden vervaardigd en aangepast.

Toepassing van de verschillende basisoliën

Wereldwijd worden groep I basisoliën nog verreweg het meest gebruikt. Voor motorolie wordt steeds meer gebruik gemaakt van basisvloeistoffen uit de groepen III en IV. Producten gebaseerd op groep IV bevatten ook altijd een aandeel groep V (esters) om het gedrag ten opzichte van afdichtingen en de oplosbaarheid van additieven te verbeteren. Groep III en IV basisvloeistof wordt in toenemende mate in hoogwaardige industriesmeermiddelen gebruikt (tandwielolie, hydrauliekolie, compressorolie). Producten gebaseerd op groep II basisolie zijn nog niet groot in aantal, omdat de productiecapaciteit van groep II basisolie nog beperkt is. Wanneer deze productiecapaciteit groeit zal in toenemende mate groep II basisolie worden ingezet voor toepassingen waar groep III en groep IV producten economisch niet verdedigbaar zijn.

Aanvullende informatie

Engine Oil Licensing and Certification System (uitgebreide omschrijving van tests, wijze van uitvoering, en achtergrondinformatie)
API Base OIl Interchange Guidelines (richtlijnen voor uitwisselbaarheid van basisvloeistoffen, bijlage E van het EOLICS document) 
American Petroleum Institute (website)
Association Technique de l’Industrie Européenne des LubrifiantsAssociation Technique de l’Industrie Européenne des Lubrifiants (website)