Tribolex    Expertise, ervaring en creativiteit

 

Onderzoek van gebruikte smeermiddelen

 

Onderzoek van gebruikte smeermiddelen kan om diverse redenen nuttig zijn. Bij een dergelijk onderzoek wordt gekeken naar drie zaken:

• in hoeverre zijn de eigenschappen van het smeermiddel veranderd?
• is er sprake van vervuiling door uitwendige oorzaken (zand, stof, water, chemicalien etc)?
• hoeveel slijtagemateriaal bevat het smeermiddel en waar komt dat vandaan?

Hierdoor kan een beeld worden verkregen van de kwaliteitsteruggang van het smeermiddel, eventuele vervuiling en de mate van slijtage.

Monstername

Een analyse kan nooit nauwkeuriger zijn dan de monstername. De manier waarop een monster wordt genomen heeft een grote invloed op de betrouwbaarheid en de bruikbaarheid van het analyseresultaat. In de afbeelding is te zien dat zowel de plaats van monstername als de temperatuur van het smeermiddel op het moment van monstername grote invloed hebben.

Wanneer het monster uit de vloeistof op bedrijfstemperatuur wordt genomen (bij draaiende machine, of meteen na het stoppen) zal eventueel slijtagemateriaal goed verdeeld zijn in de vloeistof. Wanneer de vloeistof tot rust is gekomen en afgekoeld, zal slijtagemateriaal zich op de bodem van een reservoir verzamelen. Dan kan geen representatief monster meer worden genomen.

Het verdient ook aanbeveling het monster steeds op dezelfde plaats te nemen omdat er als gevolg van stromingsverschijnselen concentratieverschillen kunnen voorkomen.

Uiteraard dient de monstername apparatuur schoon te zijn en dient na monstername het monster duidelijk van voor interpretatie essentiele informatie te worden voorzien:

• machine (onderdeel) waaruit het monster is genomen
• aantal bedrijfsuren of gereden aantal km
• soort olie (merk, productnaam, viscositeit)
• eventuele aanvullende opmerkingen ten aanzien van bedrijfsomstandigheden, verricht onderhoud, storingen etc

Wanneervan van de hiervoor genoemde aspecten diverse over het hoofd worden gezien, zal slechts een zeer globale uitspraak kunnen worden gedaan over machinetoestand en kwaliteitsteruggang van het smeermiddel. De analyse is dan grotendeels verspilde moeite.

Welke analyse uitvoeren?

De analyse zal afhangen van het type product en de toepassing. Zo zal bij turbineolie of hydrauliekolie een deeltjestelling zinvol zijn, en zal bij motorolie een deeltjestelling niet kunnen worden uitgevoerd omdat de mate van lichtdoorlatendheid daarvoor te gering is. Omgekeerd zal bij een motorolie vaak naar het resterende detergerende vermogen en naar het zuurneutraliserend vermogen worden gekeken, die dan weer voor een turbineolie en een tandwielolie irrelevant zijn. Uiteindelijk ontstaat er een reeks analysecijfers die diverse eigenschappen van het onderzochte product verduidelijken.

Het is van belang de juiste analysemethodieken te kiezen. Door laboratoria worden daartoe vaak standaardpakketten aangeboden toegesneden op bepaalde producttypen en toepassingen.

Interpretatie van analysecijfers

Het beoordelen van analysecijfers is niet eenvoudig. Niet ieder laboratorium is in staat een goede interpretatie te maken. Laboratoria zijn gespecialiseerd in het volgens voorschrift uitvoeren van analyses, interpretatie van cijfers die daar uit voortkomen is iets geheel anders.

Interpretatie van monsterresultaten vraagt:

• inzicht in de werking van de apparatuur waaruit het monster afkomstig is
• kennis van de specifieke bedrijfsomstandigheden
• kennis van de gebruikte materialen in de te beoordelen machine
• inzicht welke cijfers voor de gegeven toepassing normaal zijn en welke een afwijkende waarde voorstellen

"Kale" cijfers zijn niet erg informatief. Meestal worden cijfers voor slijtagemateriaal verstrekt in ppm of mg/kg (deeltjes per miljoen deeltjes olie). Daar valt niet de ernst van de situatie uit vast te stellen.

Van belang is de snelheid waarmee het slijtagemateriaal wordt gegenereerd en de snelheid waarmee producteigenschappen veranderen. Inzicht daarin kan verkregen worden door de cijfers te relateren aan de bedrijfstijd van het smeermiddel, bijvoorbeeld door ze te rapporteren per 1.000 bedrijfsuren of per 10.000 km. Op die manier worden de cijfers vergelijkbaar met andere analyses en kan worden vastgesteld of er wellicht sprake is van verhoogde slijtage en of er eventueel onderhoudswerkzaamheden of controles moeten worden uitgevoerd.

Wanneer de gebruiker op regelmatige basis analyses laat uitvoeren zal het mogelijk zijn op basis van de cijfers na verloop van tijd een trend te onderkennen alsmede eventuele afwijkingen daarvan die ingrijpen rechtvaardigen.

Wanneer heeft onderzoek zin?

Onderzoek heeft zin als het kennis verschaft die inzichten oplevert die niet op andere wijze kunnen worden verkregen. Zo kan bij veelvuldige storingen uit analysecijfers mogelijk de oorzaak daarvan worden gevonden. Ook na een incident kan analyse van de gebruikte olie wellicht bijdragen tot het voorkomen van herhaling daarvan.

Een andere reden kan zijn dat een bepaalde machine van vitaal belang is voor een productieproces en dat daarvoor tijdige onderkenning van zich aandienende storingen van belang is. Overwegingen van veiligheid kunnen in bepaalde toepassingen eveneens een rol spelen.

Het op regelmatige basis analyseren van monsters van op zich goed functionerende apparatuur is een andere zaak. Dergelijk onderzoek verschaft weliswaar enige gemoedsrust, maar brengt vooral kosten met zich mee. Of de marginaal toenemende bedrijfszekerheid de extra kosten rechtvaardigt, zal van geval tot geval moeten worden beoordeeld. Het is mogelijk zich aankondigende incidenten te onderkennen - maar die zullen er dan wel moeten zijn.

Incidenten die zich niet voordoen, kunnen ook niet door analyses worden gesignaleerd.