Tribolex    Expertise, ervaring en creativiteit

 

Speciale producten en toepassingen

 

Het merendeel van de gebruikte hydrauliekvloeistof bestaat uit minerale olie met een additivering afgestemd op de te verwachten bedrijfsomstandigheden. Voor een aantal toepassingen worden eisen gesteld waar met een op basis van minerale olie moeilijk of niet aan kan worden voldaan. De belangrijkste "uitzonderingen" zijn toepassingen waar hoge brandveiligheid is vereist, waar biologisch afbreekbare producten worden verlangd, toepassingen waar de hydrauliekvloeistof in contact kan komen met voedingsmiddelen, remvloeistoffen en toepassingen met zowel extreme temperatuureisen en veiligheidsvoorschriften zoals in de luchtvaart.

Moeilijk brandbare hydraulische vloeistoffen

Bij slangbreuk of bij lekkage kan bij een onder druk staand hydraulieksysteem vloeistof naar buiten kunnen komen. Wanneer in de omgeving open vuur of materiaal met een voldoende hoge temperatuur aanwezig is, kan dat tot het ontbranden van de vrijkomende hydrauliekvloeistof leiden met de daaruit voortvloeiende gevaren voor omgeving en personeel. In dergelijke situaties (bijvoorbeeld in de staalindustrie en de mijnbouw en bij spuitgietmachines) worden eisen gesteld aan de brandbaarheid van de in te zetten hydrauliekvloeistof.

De oplossing wordt gezocht in toepassing van producten die of een groot aandeel water bevatten (ISO HFA) of in vloeistoffen die door hun chemische structuur moeilijk brandbaar zijn (ISO HFB, HFC, HFD). Het is niet zo dat al deze vloeistoffen volledig onbrandbaar zijn. Ze voldoen wel aan allerlei tests die gevaarlijke praktijksituaties nabootsen. Afhankelijk van de toepassing en de verwachte gevaren verschillen die tests. De belangrijkste zijn:

  • ontbranden bij contact met open vuur (gasvlam)
  • vlamonderhoudend zijn na het wegnemen van het open vuur dat voor de ontsteking zorgde
  • uitbreiden van het vlamfront in de richting tegengesteld als de vloeistofstroom bij contact met een gasvlam
  • ontbranden bij contact met hete oppervlakken (gesmolten ijzer of staal)

Wanneer dergelijke producten worden vereist, wordt nauwkeurig aangegeven welke typen in de gegeven situatie acceptabel zijn. Omdat deze producten sterk afwijken van minerale olie zal in veel gevallen de apparatuur daarop moeten zijn aangepast. Het kan nodig zijn om andere afdichtings- en slangmaterialen toe te passen en eventueel de maximale pompdruk terug te brengen vanwege de in veel gevallen minder goede smerende werking van dergelijke producten. Overschakeling van minerale olie naar een moeilijk brandbare hydrauliekvloeistof zal in de praktijk weinig voorkomen. Meestal gaat het om apparatuur die af fabriek met een dergelijk product is afgevuld en daartoe door de fabrikant van de noodzakelijke aanpassingen is voorzien. Wanneer achteraf dient te worden overgeschakeld van minerale olie naar een moeilijk brandbare vloeistof, dient dit in nauw overleg tussen gebruiker, machinefabrikant en vloeistofleverancier plaats te vinden om zeker te stellen dat zowel aan de veiligheidseisen voor de werkomgeving als aan de compatibiliteitsvereisten van machine en vloeistof wordt voldaan.

Biologisch afbreekbare hydrauliekvloeistoffen

Hydraulische vloeistof die door een of andere reden weg lekt naar het milieu, kan grote gevolgen hebben voor de daarin levende organismen. Om die reden worden bij buiten opgestelde apparatuur en bij mobiele toepassingen in toenemende mate biologisch afbreekbare producten gebruikt. Wanneer een biologisch afbreekbaar product weg lekt, wordt dit veel sneller afgebroken in ongevaarlijke stoffen dan minerale olie. De tijdsduur waarin schade wordt aangericht wordt dus sterk verkort - het is niet zo dat in het geheel geen schade aan het milieu wordt toegebracht. Het is dus ook beter om lekkage zo volledig mogelijk te voorkomen. Biologisch afbreekbare vloeistoffen zijn bedoeld om de schade als gevolg van een incident zoals slangbreuk te beperken, niet om slecht onderhoud acceptabel te maken. Biologisch afbreekbare vloeistoffen mogen na gebruik niet in het milieu worden achter gelaten, maar dienen op voorgeschreven wijze te worden afgevoerd.

Biologisch snel afbreekbaar zijn bijvoorbeeld plantaardige olie, esters (zowel verkregen uit plantaardige olie als uit aardolie), bepaalde polyalkeenglycolen en laagvisceuze poly-alfa-oleinen. Wanneer machines met minerale olie worden afgeleverd, kunnen deze later worden overgeschakeld. Bij die overschakeling is het van belang dat de oorspronkelijke vloeistof zo volledig mogelijk wordt verwijderd, wat een spoelprocedure meestal noodzakelijk maakt.

Voedselveilige hydraulische vloeistoffen

In de voedingsmiddelenindustrie worden dezelde hydrauliekcomponenten gebruikt als in de algemene industrie. De producent van voedingsmiddelen is echter verplicht op basis van EU-voorschriften een zorgvuldige analyse te maken van zijn productieproces en daarbij risicos nauwkeurig in kaart te brengen. Wanneer uit deze zogenaamde HACCP-analyse blijkt dat in bepaalde fases van het productieproces contaminatie van voedingsmiddelen door incidentele lekkage van hydrauliekvloeistof zou kunnen optreden, kan de producent besluiten een voedselveilige vleoistof te gebruiken in die toepassing.

Het gebruik van voedselveilige producten is geen verplichting. De producent is verantwoordelijk voor het zorgvuldig produceren. Wanneer achteraf blijkt dat hij bepaalde risico's onjuist heeft ingeschat en daardoor niet de juiste maatregelen heeft genomen om risico's te beperken, is hij daarvoor ten allen tijde veratwoordelijk. Een van de manieren om risico's te beperken is het gebruik van voedselveilige hulpstoffen en smeermiddelen. Voor de hydrauliekvloeistof betekent dat, dat het product moet zijn samengesteld uit componenten die in de voorziene maximale toegestane dosering geen schade aan de gezondheid van mens of dier kunnen berokkenen. Vloeistoffen die aan dat vereiste voldoen staan bekend als H1 vloeistoffen.

H1 producten zijn geen eetbare producten. Het zijn producten waarvan vaststaat dat ze in de geringe toegestane hoeveelheden in voedingsmiddelen geen schade berokkenen. Voor de fabrikant van de vloeistof betekent het dat hij beperkt is in zijn keuze van samenstellende componenten, alleen specifiek vrijgegeven componenten zijn toegestaan.

Wanneer overgeschakeld wordt van een algemeen product naar een H1 goedgekeurde hydrauliekvloeistof dient er voor gezord te worden dat het voorgaande product zo volledig mogeljijk uit de installatie wordt verwijderd. In veel gevallen zal een spoelprocedure nodig zijn om dat te bereiken.

Remvloeistoffen

Remvloeistoffen dienen zowel een betrekkelijk lage viscositeit te hebben bij lage temperatuur (-40 °C) als bestand te zijn tegen betrekkelijk hoge temperatuur (>140 °C bij aanwezigheid van vocht in het systeem). Remvloeistof speelt een vitale rol bij de verkeersveiligheid. Bij moderne ESP-systemen wordt 25 keer per seconde gecontroleerd of het voertuig de gewenste koers volgt. Wanneer dat niet het geval is, wordt ingegrepen door zowel gas terug te nemen en één of meer wielen korstondig af te remmen ter correctie. Aan deze eisen kan alleen met betrekkelijk dunne vloeistoffen worden voldaan met hoge viscositeitsindex. In de meeste gevallen worden mengsels van glycolethers en/of boorzuuresters gebruikt, soms een synthetische minerale olie met zeer hoge viscositeitsindex..

Luchtvaarttoepassingen

In de luchtvaart mogen alleen expliciet goedgekeurde en vrijgegeven producten gebruikt. Het gaat om betrekkelijk laagvisceuze vloeistoffen van allerlei samenstelling, met een groot temperatuurbereik en een bepaalde mate van reinheid. Onderhoud van dergelijke hydraulische systemen is aan strenge veiligheidsvoorschriften gebonden. Voor niet-luchtvaarttoepassingen worden dergelijke producten soms voorgeschreven wanneer geen geschikte algemene producten verkrijgbaar zijn.

Aanvullende informatie