Tribolex    Expertise, ervaring en creativiteit

Smeermiddelen op basis van plantaardige of dierlijke grondstoffen

Uit plantaardige en dierlijke producten kunnen smeermiddelen worden gemaakt. De eerste smeermiddelen die werden gebruikt waren alle gebaseerd op plantaardige en dierlijke grondstoffen. Pas nadat de aardolie-industre was opgekomen, ging men over op het fabriceren van smeermiddelen op basis van aardoliecomponenten. Dierlijke grondstoffen worden nauwelijks meer gebruikt, plantaardige wel. Er is een toenemende belangstelling voor, omdat ze zowel uit milieuoogpunt bepaalde voordelen hebben als ook als smeermiddel soms kwaliteiten bezitten die met op aardolie gebaseerde producten niet of nauwelijks zijn te bereiken.

Uit milieuoogpunt zijn de belangrijkste voordelen de veelal goede biologische afbreekbaarheid en de lage ecotoxiciteit met daarnaast het voordeel van "hernieuwbaarheid": de voorraad is in principe onbeperkt. Ook de CO₂ belasting is lager, zodat gebruik minder bijdraagt aan de vorming van broeikasgas. Verwacht mag worden dat dergelijke producten binnen afzienbare tijd in toenemende mate een plaats in de markt zullen gaan innemen. Voor producten die voor een aanmerkelijk deel zijn samengesteld op basis van plantaardige of dierlijke grondstoffen wordt wel het begrip "biogeen" gebruikt, met name in engelse en duitse literatuur.

Gebruik van biosmeermiddelen

Biosmeermiddelen zijn niet altijd volledig gelijkwaardig aan conventionele producten. Vele zijn gevoeliger voor oxidatie en hydrolyse. Om die reden is het verstandig de bedrijfstemperatuur te beperken en regelmatig te controleren of er geen water in het smeermiddel terecht is gekomen. Regelmatig monsteronderzoek om de toestand van smeermiddel en machine te controleren kan op zijn plaats zijn. Meestal vraagt het gebruik van biosmeermiddelen iets meer aandacht. Bij veel van de huidige kwaliteiten is echter een alleszins bevredigend bedrijf mogelijk - zij het met mogelijk iets kortere standtijden.

Afvullen en afvoer van gebruikt product dient met dezelfde aandacht te geschieden als bij conventionele producten: in beide gevallen dient te worden voorkomen dat het product in het milieu terecht komt.

Toepassing

In eerste instantie zal toepassing zich beperken tot toepassingen waarin van te voren al zeker is dat het product uiteindelijk in het milieu terecht komt alsmede toepassingen waar dat mogelijk als gevolg van een incident zou kunnen voorkomen. Voorbeelden van de eerste categorie zijn de smering van kleine tweetaktmotoren (verliessmering), chassissmering van voertuigen, vetgesmeerde en oliegesmeerde schroefassen, lossingsmiddelen voor de betonindustrie, railflens- en wisselsmering en zaagkettingen. Voorbeelden uit de tweede categorie vormen mobiele hydraulische systemen (waar door slangbreuk een grote hoeveelheid ineens in het milieu terecht zou kunnen komen) en andere buiten opgestelde apparatuur waarbij mogelijk lekkage zou kunnen optreden (bijvoorbeeld tandwielkasten in de roerwerkaandrijving van rioolwaterzuiveringsinstallaties).

Schade aan het milieu wordt door gebruik van biologisch afbreekbare producten niet voorkomen - maar wel in aanzienlijke mate beperkt. Voor normale afvoer na gebruik geldt dat deze op dezelfde manier dient te geschieden als van andere smeermiddelen: inzamelen en vervolgens recycleren of anderszins op verantwoorde wijze verwerken.

Wanneer er meer aandacht komt voor duurzaamheid (hernieuwbaarheid en CO₂-balans), zal het aantal mogelijke toepassingen sterk toenemen, omdat dan in principe ieder conventioneel smeermiddel een potentieel vervangobject vormt. Op dit moment is niet te voorzien in hoeverre dat ook werkelijk zal gebeuren, omdat de kwaliteit van biologisch afbreekbare smeermiddelen nog niet voor alle toepassingen het niveau heeft bereikt waar de gebruiker met conventionele producten aan gewend is.

Overschakeling van conventionele smeermiddelen op biosmeermiddelen

Bij de overschakeling van conventionele producten op biosmeermiddelen dienen een aantal voorzorgen te worden genomen. Alvorens over te schakelen dient gecontroleerd te worden of het nieuw toe te passen product compatibel is met in het systeem aanwezige pakkingen, afdichtingen, coatings, verven en eventueel andere gevoelige materialen. Wanneer dat niet het geval is, zal aanpassing moeten volgen om latere problemen te voorkomen. Ook wel compatibele componenten die in een zodanige staat verkeren dat lekkage niet kan worden uitgesloten, dienen voorafgaand aan de overschakeling te worden vervangen.

Het uiteindelijke doel van de overschakeling is dat het systeem zo volledig mogelijk wordt gevuld met het nieuwe milieuvriendelijker smeermiddel en dat er een zo klein mogelijk deel achter blijft van het oorspronkelijk gebruikte product. Afhankelijk van de toepassing kan dat een min of meer ingewikkelde spoelprocedure noodzakelijk maken. Voor hydraulische systemen bestaan richtlijnen met het toegestane restvolume van de oorspronkelijke vloeistof, afhankelijk van het type vloeistof waar naar wordt overgeschakeld en het voorheen gebruikte product (zie bovenstaande tabel).

Bij verliessmeersystemen (chassismering, kettingsmering, tweetaktmotoren) is de overschakeling eenvoudiger - het nieuwe product kan eenvoudig worden toegepast als vervanger van het voorheen gebruikte.

Wat te doen bij vervuiling?

Wanneer een biosmeermiddel in het milieu terecht komt, kan dit, net als conventionele smeermiddelen, grote schade toebrengen. Vervuiling dient dus zo veel mogelijk te worden voorkomen - en in dat opzicht is er geen verschil tussen conventionele en "milieuvriendelijker" producten. Wanneer onverhoopt toch vervuiling optreedt, dienen dan ook zo snel mogelijk maatregelen te worden genomen om verder weglekken te voorkomen door indammen, opruimen, verwijderen, afgraven etc. Het voordeel van biosmeermiddelen bij vervuiling is gelegen in het feit dat ze een beperktere tijd schadelijk zijn dan conventionele producten - ze zijn echter zeker niet onschadelijk.

Meer informatie

• Biologisch afbreekbare smeermiddelen
• Hoe wordt biologische afbreekbaarheid getest?
• Samenstelling van biologisch afbreekgare smeermiddelen